تاریخ أصبهان (کتاب)تاریخ اصفهان که نام اصلی آن «ذکر اخبار اصفهان» است، کتابی به زبان عربی ، که توسط حافظ ابونعیم اصفهانی نگاشته شده است. موضوع کتاب معرفی محدثان و عالمانی است که بومی اصفهان بوده یا به اصفهان سفری داشته‌اند. ۱ - ساختار کتابکتاب در دو جلد تنظیم شده و دارای ابوابی بر اساس ترتیب حروف الفبای عربی است. ذیل هر باب اسامی محدثان و عالمان به همراه شرح حال ایشان آمده است. مولف پس از ذکر نام محدث مورد نظر به نقل حدیث یا احادیثی که توسط وی روایت شده می‌پردازد. ۲ - گزارش محتواانگیزه نگارش این اثر آشنایی خوانندگان با این محدثان و روایان و عالمانی است که بومی اصفهان بوده یا به اصفهان سفری داشته‌اند. زمان شروع به نگارش این اثر نامعلوم است؛ اما کتاب در حدود سال‌های ۴۱۹ تا ۴۲۰ ه. ق. به اتمام رسیده است. این کتاب، شامل اسامی محدثان و عالمانی است که در اصفهان زاده شده‌اند و یا به اصفهان سفری داشته‌اند و در آن جا ماندگار شده‌اند و یا اینکه در این شهر به تعلیم و تعلم پرداخته‌اند، می‌باشد. همچنین ابونعیم در این کتاب آگاهی‌هایی درباره چگونگی بنای اصفهان، فتح آن و نیز نخستین والیان و حکمرانان اسلامی آن، به دست می‌دهد که بسیار شایان توجه است. وی سپس به ذکر ویژگی‌های جغرافیایی و محلی شهر اصفهان می‌پردازد و اطلاعات بسیار دقیق و جالب توجه ی از محله‌ها و روستاهای اطراف اصفهان ارائه می‌کند.ابونعیم در بخش اصلی کتاب پس از ذکر نام هر یک از مترجمان به اختصار به ذکر احوال آنان می‌پردازد. اشاره مولف به مآخذ خود از چند کتاب فراتر نمی‌رود: ماخذ عمده او نخست کتاب استادش ابوالشیخ اصفهانی است که ابونعیم همیشه از او به عنوان ابومحمد بن حیان یاد می‌کند و علاوه بر موارد فراوانی که به نقل حدیث از طریق او پرداخته در مواردی نیز به کتاب او؛ یعنی طبقات المحدثین به اصبهان اشاره می‌کند. ۳ - ویژگی کتاباین کتاب علاوه بر اینکه ما را با سیر دانش و اوضاع اصفهان در آن دوره؛ یعنی عصر ابونعیم و اوایل دوره اسلامی آشنا می‌کند، اطلاعات ارزشمندی درباره بزرگان جهان اسلام ، صحابه و تابعین و دانشمندان ادوار گذشته تا زمان نویسنده در اختیار ما قرار می‌دهد. ۴ - وضعیت کتاباین کتاب توسط دکتر نورالله کسایی از عربی به فارسی ترجمه شده و انتشارات سروش آن را منتشر کرده است. نسخه حاضر در برنامه به زبان عربی است که با تحقیق آقای سید کسروی حسن به همراه پاورقی‌های وی منتشر شده است. کتاب دارای فهرستهای ذیل می‌باشد: فهرست منابع، فهرست صحابه ، فهرست اعلام و فهرست مطالب. [۱]
دائره المعارف بزرگ اسلامی، ذکاوتی قراگوزلو، علیرضا، ج۶، ص ۳۳۷- ۳۳۶.
۵ - پانویس
۶ - منبعنرم افزار جغرافیای جهان اسلام، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور). |